به گزارش الماس؛ صنایع دستی اصفهان که همیشه در کنار آثار باستانی این شهر، اصفهان را در جهان زبان زد کرده و همیشه مورد توجه گردشگران بوده است؛ صنایع دستی اصفهان با تنوع زیادی همراه بوده و همیشه با جایگاه خاصی در بازار داخل و خارج همراه بوده است.
رکود اقتصادی، افزایش قابل توجه قیمت اقلام مصرفی در صنایع دستی و دیگر هزینه های تولید، کاهش قابل توجه بازار داخلی در پی کاهش تقاضا به واسطه مشکلات اقتصادی، تحریم ها و در نهایت کرونا همگی دست به دست هم دادند، تا فعالان صنایع دستی اصفهان با روزهای سیاه اقتصادی روبرو شده و کار و ادامه فعالیت برای آنها بسیار سخت شود.
*قلم زنی چیست؟
یکی از این صنایع قلم زنی است که به شدت در تنگنا قرار گرفته است؛ مجید قهرمانی یکی از مدرسان این رشته است که در مورد قلم زنی می گوید: قلمزنی یکی از شاخه های صنایع دستی اصفهان بوده که در اصفهان بسیار مرسوم است؛ فلزی که قرار است روی آن قلمزنی انجام گیرد، به صورت خام تهیه می کنیم و آن را به شکل ظرف های مختلف در می آوریم که به آن زیر ساخت می گویند.
او ادامه می دهد: وقتی زیر ساز آماده شد داخلش قیر ریخته می شود تا موقع قلمزنی فلز پاره نشود و برجستگی به خوبی نمایان شود بعد طرح دلخواه را روی آن پیاده می کنیم؛ برای قلمزنی از ابزار قلم و چکش استفاده می شود و قلم های متعددی مانند نیم بر، گل سوا، یه تو و… وجود دارد که هر کدام برای طرح خاصی از قلمزنی استفاده می شود برخی هم هستند که قلم های خاصی برای کار خودشان می سازند.
قهرمانی ادامه می دهد: در حین کار نقوشی که بر روی سطح ظروف کشیده شده اند با قلم زدن برجسته می شوند و روسازی روی نقوش پیاده می شود و ظرافت روی کار را به نمایش می گذارد و کف ظرف پایین بری می شود تا برجستگی ها بهتر خود را نشان دهند.
او بیان می کند: در مرحله روسازی با توجه به طرح و نقشی که در حال قلمزنی است، اعضای صورت انسان، بال پرندگان، چشم ها و اعضای صورت آهو، گوزن و پرندگان و ظریف کاری های نقوش انجام می گیرد که جلوه زیبایی به کار می دهد و روسازی در نوع خود بی نظیر است.
این قلم اصفهانی می گوید: مرحله قلم زنی که تمام شد مرحله سیاه کاری شروع می شود که گرده ذغال یا رنگ سیاه را با قلمو یا دستمال نخی روی ظرف می کشند و پایین بری ها از این سیاهی پر می شود و در نتیجه طرحی که قلمزنی شده است روسازی هایش نمایان می شود.
وی در مورد مرحله آخر در قلم زنی بیان می کند: مرحله آخر فرچه کشی و پرداخت است که با دستگاه انجام می شود یک تکه نمد بر سر دستگاه وصل است که با سرعت ۳هزار دور در دقیقه می چرخد، ظرف آماده شده را به دستگاه می کشند تا کار براق شود این مراحل زمان بر هستند و وقت زیادی از هنرمند می گیرند.
برای انعکاس بیشتر مشکلات قلم زنان اصفهانی سراغ چند فعال این رشته رفتیم؛ حسین میرزائیان در گفت و گو با خبرنگار صاحب نیوز اظهار کرد: از ۱۹ سالگی وارد حرفه قلمزنی شدم و سه سال شاگرد بودم در سن ۲۲سالگی به صورت مستقل کار را شروع کرده و الان چهار سال است که استادکار هستم و کارگاه دارم در حال حاضر با وجود بازار نابسامانی که هست سه شاگرد برایم کار می کنند.
*تامین نفت یکی از چالش های قلم زنی
این فعال در قلم زنی اصفهان گفت: در چند ماه اخیر که شروعش از اوایل تابستان بود سهمیه نفت ما را قطع کردند و تقریبا می توان گفت نفت نیست و نفت آزاد هم لیتری سه هزارو ۵۰۰ تومان است و برای کسی مثل من که با این حجم کار حداقل ۱۰۰۰لیتر نفت احتیاج دارم هزینه ها خیلی سنگین تمام می شود و صرفه اقتصادی ندارد وضعیت کپسول گاز مایع نیز همینطور است.
وی افزود: مشکل دیگر افزایش نیافتن دستمزد است اینگونه که تورم در بازار و اجناس دائما در حال بالا رفتن است ولی خبری از افزایش دستمزد در قلمزنی نیست مخصوصا این چند ماه اخیر که بازار شب عید را پیش رو داریم اصلا نه برای استادکار نه برای شاگرد صرفه اقتصادی ندارد قلمزنی کنیم.
میرزائیان گفت: یکی دیگر از مشکلات هم نابسامان بودن بازار برای تهیه مواد اولیه است امروز یک جنس را خریداری می کنیم و به فروش می رسانیم و بعد که برای تهیه مواد اولیه به بازار می رویم با افزایش قیمت ها روبرو می شویم و بازار اینگونه است و کسی با چک و یا اقساط نیز کار نمی کند اگر هم کار کند کوتاه مدت است و نقدینگی مشکل ساز شده است.
این قلم زن اصفهانی ادامه داد: شرایط بازار صنایع دستی به شکلی است که سه الی چهار ماه اول سال بازار کساد است و کم کم شروع به کار می کند تا اوایل زمستان که اوج می گیرد و تا شب عید ادامه دارد که با پدید آمدن کرونا بازار شب عید سال گذشته کلا خراب شد و متحمل ضررهای زیادی شدیم امسال هم در طول سال بازار خوب نبود و حتی نتوانستیم ضرر وارد شده را جبران کنیم چرا که تورم اجازه نداد شب عید امسال هم با توجه به کرونا معلوم نیست چگونه باشد.
وی بیان کرد: هیچ حمایتی از کار ما صورت نگرفت حتی شماره مجوز هایی که خود مرکز فنی حرفه ای و صنایع دستی برای ثبت نام نفت دولتی داده بودند را وقتی در سیستم وارد می کنیم می گویند مورد قبول نیست و هیچ مرجعی هم پاسخگو نیست و نمی‌دانم چگونه ولی به بعضی از همکارها نفت تعلق گرفته است ولی شماره مجوز برخی هم قابل قبول نیست.
یکی دیگر از قلم زنان اصفهانی نیز از مشکلات پیش روی خود در این کار می گوید؛ فرشته دری اظهار کرد: از سال ۹۰ وارد کار قلمزنی شدم در سال ۹۱ مدرک فنی حرفه ای، پروانه کسب انفرادی از میراث فرهنگی و پروانه کسب از اصناف را اخذ کردم.
این سرپرست کارگاه قلمزنی در شرق اصفهان بیان کرد: در سال ۹۲ به عنوان مربی در فنی و حرفه ای به آموزش قلمزنی پرداختم واز سال ۹۱ تا ۹۶ در کمپ نوروزی کوهپایه شرکت داشته و در سال ۹۱ در جشن رمضان سوهانک شرکت کردم و در کنار آن فعالیت های نمایشگاهی نیز انجام می دادم.
دری تصریح کرد: درسال ۹۲ نمایشگاه بین المللی قزوین و ارومیه شرکت کردم در سال ۹۳ در نمایشگاه بین المللی شهرکرد و تهران سئول حضور داشتم سال ۹۴ نمایشگاه عالی قاپو قزوین و نمایشگاه باغ موزه قصر تهران جشن رمضان غرفه گرفته داشته ودر سال ۹۵ نیز در نمایشگاه نوروزی باغ غدیر فعالیت داشتم.
این هنرمند اصفهانی که سابقه حضور در نمایشگاه های بسیاری را دارد در مورد مشکلات خود می گوید: بزرگترین مشکل ما در این کار نوسان قیمت و نبود امنیت شغلی است که متاسفانه مسئولان پاسخگو مشکلات صنف قلمزنی نیستند و وقتی به مسئولان می گوییم قدرت خرید مردم به دلیل افزایش قیمت ها پایین آمده است می گویند کاری از دستمان بر نمی آید.
فرشته دری اضافه کرد: از آن جایی که حرفه قلمزنی وقت گیر است و زمان زیادی سپری می شود تا ظروف آماده شوند، نمی شود هم هنرمند بود و هم بازاریابی کرد و بهتر است برای رفع مشکل کسادی بازار در این کار اقدامی کنند.
سرپرست کارگاه قلم زنی اظهار کرد: در حال حاضر وضعیت بازار به گونه ای است که امروز کار را با دستمزد ناچیز به فروش می رسانیم و فردا که برای خرید مواد اولیه به بازار می رویم قیمت ها بالا رفته است و این شرایط برای هنرمندان خوب نیست چرا که در حق ما بی انصافی می شود و متاسفانه هیچ کس توجه نمی کند.
*مشکلات فعالان رشته میناکاری در اصفهان
مینا کاری نیز یکی دیگر از صنایعی است که این روزها حال و روز خوبی ندارد؛ از این رو با یکی از تولید کنندگان صنایع دستی که در هنر مینا کاری در اصفهان مشغول کار است هم صحبت شدیم تا در مورد وضعیت حرفه اش گفت و گو کنیم؛ محمد کریمی یکی از هنرمندان این رشته است که علاوه بر کار در این رشته دارای کارگاه و آموزشگاه در این رشته است.
محمد کریمی در مورد مینا کاری می گوید: میناکاری از دوره شاه عباس در اصفهان رونق پیدا کرد و به سبب ساختن مسجدهایی که میناکاری می شدند این شهر به گنبد های فیروزه ای نیز معروف است و هنر میناکاری را هنر مس و آتش هم می نامند؛ میناکاری روی فلز مس انجام می شود، مس به صورت ورقه با ضخامت های مختلف از کارخانه خریداری شده و به دست هنرمند خم کار میرسد که آن را با دستگاه به اشکال مختلف درمی آورد.
او ادامه می دهد: سپس هنرمند قلم زن، برجستگی هایی روی ظروف به وجود می آورد که این برجستگی ها هم با دست و هم با دستگاه روی ظروف ایجاد می شود که به ظروفی که با دستگاه برجسته شوند ظروف پرس می گویند سپس ظروف اسید کاری شده تا جرم و اکسید روی مس از بین برود و آماده لعاب کاری شوند؛ هنرمند لعاب کار ظروف را به دو صورت قلیایی و پیستوله در چند مرحله لعاب میکند در روش پیستوله لعاب روی ظرف اسپری می شود و در روش قلیایی ظرف در تشت لعاب غوطه ور شده ودر دمای ۷۰۰تا ۹۰۰درجه در کوره قرار می دهند تا لعاب به مس جوش بخورد پودر لعابی که برای میناکاری استفاده می شود از ترکیه خریداری می شود.
کریمی بیان می کند: هنر میناکاری به چند صورت اسلیمی، ختایی، ابنیه، گل و مرغ،چهره و… طراحی می شود که توسط نقاش آموزش دیده این طرح ها بدون شابلن روی ظروف طراحی می شوند و سپس برای تثبیت رنگ روی لعاب، مجدد وارد کوره با دمای ۷۰۰تا ۷۵۰درجه می شود رنگ میناکاری از آلمان وارد می شود.
سرپرست آموزشگاه میناکاری می گوید: این هنر تا ۱۰سال پیش مورد استقبال بیشتری قرار می گرفت و علت آن ورود توریست به کشور بود و اینکه در زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد قانونی وضع کرد برای حمایت از صنایع دستی که در آن ارگان های دولتی به کارمندان خود صنایع دستی عیدی، پاداش و هدیه می دادند ک باعث رونق در بازار شده بود.
مدرس هنر میناکاری می گوید: : در سال های قبل، ما سه کارگاه میناکاری در میدان نقش جهان و حدود ۵۰نفر نیروی درحال کار داشتیم که هم در کارگاه و هم در خانه مشغول به کار بودند که به علت مشکلات به وجود آمده مجبوری شدیم یک کارگاه در حومه شهر اجاره کنیم و تعداد نیروی کار به کمتر از پنج نفر آن هم به صورت پاره وقت رسیده است.
او می گوید: سال ۹۷ بود که کارگاه تولیدی ما به آموزشگاه تبدیل شد و صنایع دستی دیگری نظیر فیروزه کوبی، قلم زنی و پرداز در کنار مینا کاری اموزش داده می شود که از موقع شیوع کرونا در کشور، آموزشگاه ها با محدودیت مواجه شدند و نیرویی جهت آموزش به آموزشگاه معرفی نشد و از طرفی هم هیچ سفارش صنایع دستی به آموزشگاه ما انجام نگرفت.
کریمی ادامه می دهد: بسته حمایتی دولت برای شغل های آسیب دیده ، دادند وامی به مبلغ ۱۵میلیون تومان به آموزشگاه با دو ماه تنفس بود که اگر نیروی بیمه شده در کارگاه وجود داشت این مبلغ تا ۳۰میلیون هم می رسید اما این میزان پاسخگوی آسیب های وارده به آموزشگاه نیست.
او می گوید: در حال حاضر ما بدون اینکه درآمدی داشته باشیم هزینه هایی چون اجاره و … را داریم که با ادامه این وضعیت باید کارگاه خود در تعطیل کنیم چرا که هزینه ها را به سختی می پردازیم؛ امروز بیشتر از هر روزی نیاز است تا از مشاغلی مثل ما حمایت شود تا ما بتوانیم این شغل را ادامه دهیم.
*مرکز شکوفایی و نوآوری صنایع دستی راه اندازی می شود
البته تمام افراد در صنایع دستی مختلف اصفهان مشکلات زیادی را دارند که به یک رشته خلاصه نمی شود و بسیاری از مشکلات آن ها با توجه به شرایطی که پیش آمده است حتی تا بعد از ماه ها بعد از ریشه کنی کرونا نیز ادامه خواهد داشت فریدون اللهیاری در خصوص آخرین حمایت ها از صنایع دستی اصفهان اظهار کرد: حمایت ها از صنایع دست بیشتر در تسهیلاتی که پرداخت می شود، خلاصه شده است و بخش تسهیلاتی و حوزه صنایع دستی ما به علت شرایط بحرانی کرونا و تعطیلی مراکز گردشگری، دچار آسیب و خسارت های زیادی شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان گفت: هدف ما این بوده که با توجه به این شرایط بسترهای تجارت و نوآوری در حوزه صنایع دستی را فراهم کنیم، خوشبختانه امسال با هماهنگی هایی که بین دستگاه های مختلف استان وجود داشته است، اتفاقات مهمی در حوزه صنایع دستی را پیش رو خواهیم داشت.
وی افزود: مرکز شکوفایی و نوآوری صنایع دستی راه اندازی می شود، حمایت از تولید مشاغل خانگی در برنامه کاری قرار دارد، امکان توزیع و عرضه صنایع دستی، بسترهای مناسبی فراهم که شهرداری و دانشگاه اصفهان در مرکزی که پارک فناوری های نوین راه اندازی می شود جایگاه ویژه ای را به صنایع دستی اختصاص دادند که این ها نوید بخش روزهای خوبی برای صنایع دستی استان اصفهان است.
اللهیاری با بیان اینکه شرایط امروز ما شرایط خاص است و بحران صنایع دستی ادامه دارد، تصریح کرد: صنایع گردشگری امسال با توجه به شیوع کرونا و محدودیت های تردد دچار بحران است.
وی اضافه کرد: صنایع دستی در سبد خانوار هم بیشتر به عنوان یک کالا تجملی به آن ها نگاه می شود و در شرایط اقتصادی حاضر هم که تعداد زیادی از صنوف و شاخصه های اقتصادی جامعه دچار مشکل اقتصادی هستند بر معیشت عمومی و خرید صنایع دستی هم تأثیر می گذارد.
اللهیاری با توضیح اینکه بحث صادرات هم محدودیت هایی را دارد و ما باید علاوه بر اینکه زمینه های تولید صنایع دستی را آماده نگاه داریم، خاطر نشان کرد: باید تجارت صنایع دستی را فراهم کنیم و خلاقیت ها را برای شناخت ذائقه بازار تقویت کنیم، باید صنایع دستی برای شرایط پس از کرونا آماده باشند.
وی ادامه داد: امیدوار هستیم با شرایط موجود و مهار کرونا و واکسن، چرخه گردشگری و صنایع دستی به گردش در بیایید.
مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان در پایان گفت: پس از ورود کرونا به کشور و محدودیت ها، مراکز گردشگری با پروتکل های بهداشتی بازگشایی شدند؛ اما پس از شیوع موج سوم باز هم مراکز گردشگری دچار محدودیت ها و تعطیلی شد که خوشبختانه پس از گذشتن از موج سوم و تغییر وضعیت استان مراکز گردشگری و تاریخی با رعایت پروتکل ها بهداشتی و محدودیت ها بازگشایی شد.
امروز بیشتر از هر روز دیگری صنایع دستی اصفهان که تنوع زیادی نیز داشته و در مجموع اشتغال زایی بسیار بالایی را نیز به خود اختصاص داده اند نیاز به حمایت دارند، حمایتی که هم بتواند در تولید به آن ها کمک کند و از همه مهمتر بازار عرضه و فروش برای آن ها در این شرایط بسیار قابل توجه است.
به نظر می رسد اگر عید امسال کرونا ریشه کن شود شاید بخشی از این مشکلات با ورود گردشگران داخلی به اصفهان کمتر شود اما با توجه به شرایطی که وجود دارد این انتظار کمی از ذهن دور است و نیاز مند در نظر گرفتن بسته های حمایتی برای شاغلان در این رشته است..
انتهای پیام/
